اخبار قرآنی(راه حل برای دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی )
|
راه حل هایی برای دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی در کشور | ||||||
|
براساس تأکید آیت‌الله مکارمشیرازی بر دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی ما باید تلاش کنیم تا به رسم‌الخط قرآنی واحد برسیم و این امر نیازمند کار بنیادی و اساسی است تا جوانان را از غلط خواندن قرآن حفظ کنیم.
یک کارشناس‌ارشد قرآن وزارت آموزش و پرورش ضمن حمایت قاطع از سخنان آیت‌الله مکارمشیرازی درباره دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی در کشور و تشکر از ایشان به دلیل توجه به این مهم، که از عوامل عدم موفقیت عموم مردم در دستیابی به حداقل سواد قرآنی است و تشکر به دلیل توجه‌شان به اهمیت موضوع و احساس مسئولیت در قبال مسئله رسم‌الخط قرآن، گفت: براساس تأکید آیت‌الله مکارمشیرازی بر دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی ما باید تلاش کنیم تا به رسم‌الخط قرآنی واحد برسیم و این امر نیازمند کار بنیادی و اساسی است تا جوانان را از غلط خواندن قرآن حفظ کنیم. «رضا نباتی» کارشناس‌ارشد قرآن وزارت آموزش و پرورش گفت: در خبری به نقل از مرکز خبر حوزه، بیان شده «آیت‌الله مکارمشیرازی در دیدار رئیس سازمان دارالقرآن الکریم کشور و مدیرکل نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به وجود برخی مشکلات در رسم‌الخط عثمان طه، بر گردهمایی علمای جهان اسلام و تشکیل مجمعی برای تصحیح و یکسان‌سازی رسم‌الخط قرآن تأکید کرد.» وی ادامه داد: همچنین در ادامه خبر آمده است «این مرجع تقلید با اشاره به برخی اغلاط موجود در رسم‌الخط عثمان طه تصریح کرده است که تغییر در معنا، بی‌معنا کردن کلام، صعوبت در تلفظ، اضافه کردن حروف، حذف برخی از حروف و نوشتن کلمات واحد به صورت‌های گوناگون در بخش‌های مختلف قرآن، از اشکالات عمده‌ای است که در رسم‌الخط عثمان طه به چشم می‌خورد.» نباتی اظهار کرد: بر این اساس بر آن شدم تا این چند خط را در حمایت از آیت‌الله مکارمشیرازی بنگارم. آنچه در ادامه می‌آید متن سخنان این کارشناس قرآنی است: سخنی با آیت‌الله مکارمشیرازی (دامه افاضاته)! با اهدای سلام و تحیت الهی با احترام به استحضار معظم له می‌رساند ضمن حمایت قاطع از فرمایش شما درباره دستیابی به رسم‌الخط واحد قرآنی در کشور و تشکر از توجه شما به این مهم که از عوامل عدم موفقیت عموم مردم در دستیابی به حداقل سواد قرآنی است، این شاگرد کوچک قرآن به خاطر اهمیت موضوع و احساس مسئولیت در قبال مسئله رسم الخط قرآن، به اجمال مطالبی را تقدیم می‌کنم، امیدوارم که مورد عنایت قرار گیرد. انشاءالله مراکزی که افتخار نظارت برچاپ قرآن کریم را برعهده دارند، نباید خودشان قرآن‌های پراشکال را چاپ و در تیراژ انبوه در سراسر کشور توزیع کنند. «بنابر اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی تلاوت وابسته به سازمان دارالقرآن، سازمان تبلیغات اسلامی، در چهارمین مرحله توزیع رایگان قرآن، 115 هزار مجلد قرآن کریم را به مراکز و مجالس قرآنی سراسر کشور اهدا کرد. این قرآن‌ها برای اهداء به مراکز مردمی و جلسات آموزشی قرآن کریم به ادارات‌کل تبلیغات اسلامی استان‌ها ارسال شده است. قرآن‌های مذکور بر اساس رسم‌‌الإملاء بوده است که امکان ساده‌تری را برای یادگیری قرآن‌آموزان فراهم می‌کند.
یادآوری می‌شود، سازمان دارالقرآن الکریم قصد دارد در سال جاری 700 هزار مجلد قرآن را به صورت رایگان و یا با تخفیف ویژه در مراکز و محافل قرآنی، جلسات آموزشی و مساجد توزیع کند.» * سئوال این است اگر این قرآن‌ها دارای اشکالاتی باشند، چه کسی برچاپ و توزیع آنها نظارت می‌کند؟ و آیا در صورت وارد بودن اشکالات چه کسی از توزیع آنها جلوگیری می‌کند؟ در دهه 70 به دستور رهبر معظم انقلاب اسلامی و برای قانونمند شدن رسم‌الخط قرآن، مرکز طبع و نشر قرآن کریم راه‌اندازی و طرح جدیدی برای رسم‌الخط ارایه شد، در این شیوه سعی شد تا از محاسن رسم‌الخط‌های موجود از جمله خط عثمان طه که زیبایی چشم‌نوازی دارد استفاده و در عین حال از مشکلات این خط پرهیز شود. بر این اساس، کتابت قرآن بر اساس رسم‌الخط عثمان طه با حذف حرکات زاید به شیوه‌ای خلوت و آسان و نزدیک به املای فارسی تهیه و تنظیم شد و به چاپ رسید. از دهه 70 به بعد سازمان تبلیغات اسلامی نیز اقدام به تنظیم و تصحیح مجدد خط استاد نیریزی کرد و با شمارگان بالا قرآن را چاپ و توزیع کرد ولی مورد استقبال مردم واقع نشد، از دهه 80 به بعد این سازمان اقدام به تغییر شیوه خط عثمان طه کرد و حروف و علائم آن را بر اساس شیوه‌های قدیم ایرانی تغییر داد، این دخل و تصرف در خط عثمان‌طه بدون رعایت قانون «کپی رایت» و بدون اجازه از خطاط صورت گرفته است. هم اکنون سازمان تبلیغات اسلامی این خط را به شدت ترویج می‌کند. مناسب است مسئولان این دو مرکز قرآنی به وضعیت نابسامان فعلی سر و سامان دهند به ویژه در سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی شایسته است، میزگرد علمی و چالشی درباره این موضوع بگذارند و اختلافات را به طور منطقی، علمی و خداپسندانه حل کنند. برای کشور ما زیبنده نیست که پس از گذشت 27 سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز یک رسم‌الخط استاندارد برای خودمان نداریم در حالی که بسیاری از کشورهای اسلامی از سال‌ها قبل برای مردم خود رسم الخط واحد دارند. از سوی دیگر ما خطاطان خوبی مانند استاد «صمدی»، «موحد»، «بنی رضی» و ... داریم که می‌توانیم از وجود آنان بهره‌مند شویم و خط آنان را رواج دهیم. در این جا برای نمونه به برخی از اشکالات یکی از خط‌های قرآن، چاپ سازمان دارالقرآن الکریم که خود از ناظران نگارش و چاپ قرآن کریم است، اشاره می‌کنیم. در شناسنامه این قرآن که در صفحه آخر درج شده است، چنین آمده: « خطاط عثمان طه (براساس رسم الخط املائی)» که با کمی دقت در آیات و عبارات این مصحف، به سادگی می‌توان فهمید که ادعای رسم‌الاملائی بودن این قرآن کاملا مخدوش است، زیرا در بسیاری موارد، کلمات براساس رسم‌المصحف مغایر با املای عربی نوشته شده است و برخی کلمات به صورت گزینشی به شیوه رسم الاملاء تغییر کرده است، که این نشانگر عدم احاطه طراحان و تغییردهندگان این مرکز، به ویژگی‌های مربوط به رسم الخط قرآن اعم از رسم المصحف و رسم الاملاء است که چند نمونه از این موارد در زیر می‌آید: *در کلمه «سماوات» که در رسم المصحف، بدون الف و در رسم الاملاء با دو الف نوشته می‌شود، در این مصحف با یک الف نوشته شده و الف دیگر مخدوف مانده است.(رسم‌المصحف«سموت» و رسم الاملاء «سماوات» و در این قرآن«سموات») *رسم‌المصحف الصلوة، الزکوة، الحیوة؛ رسم الاملاء، الصلاة، الزکاة و الحیاة و در این قرآن، به صورت رسم‌المصحف ابقاء شده است نه رسم الاملاء. *رسم المصحف: ادریک، ضحیها، مثویه، ینهیهم و ...؛ در رسم الاملاء: ادراک، ضحاها، مثواه، ینهاهم و ...که در این قرآن به صورت رسم المصحف آمده نه رسم الاملاء. *رسم المصحف: ءانست، ءانذر تهم، اءنٌک و ...؛ رسم الاملاء: اانت، اانذرتهم، اانٌک و ...که در این مصحف، رسم الاملاء رعایت نشده بلکه به شیوه رسم المصحف آمده است. در رعایت شیوه علامت‌گذاری نیز وحدت رویه و انسجام مشاهده نمی‌شود، چه در اکثر کلمات که به صورت رسم‌المصحف است و چه در آن دسته کلماتی که به صورت رسم‌الاملاء آمده، علائم به صورت ناهماهنگ نوشته شده که مثال‌های زیر نمونه‌ای از آنها است:
*در این مصحف، الف کوچک گاه قبل از «ی» ناخوانا و گاه روی «ی» ناخوانا نوشته شده است به طور مثال در کلمات «علی و موسی» الف کوچک، روی «ی» نوشته شده ولی در «بالهدی، استوی و سلوی» قبل از «ی» نوشته شده است. *درباره «واو» ناخوانا نیز الف کوچک باید قبل از واو نوشته شود، ولی در این مصحف روی واو نوشته شده و اغلب خوانندگان را به اشتباه می‌اندازد به طور مثال در کلمات «صلوه و زکوه» در آیه 43 سوره مبارکه بقره که الف کوچک روی «واو» آمده است. *علامت مد در جاهای مختلفی آمده است به طور مثال در آیات 13 و 14 سوره مبارکه بقره در مقایسه با کلمه «قالوا» گاهی علامت مد روی «واو» گذاشته شده و گاهی روی «واو و الف» ناخوانا آمده و گاهی هم روی «الف» ناخوانا قرار گرفته است. *در رسم المصحف، کلماتی مانند «خاسئین و صابئین» همزه بدون دندانه نوشته می‌شود در صورتی که رسم الاملاء باید با دندانه باشد که در این مصحف رعایت نشده است، در صورتی که همین قاعده در کلمه اسراییل (بقره /83 )رعایت شده است: اسرءیل، اسراییل *در آیه 102 سوره بقره برخی کلمات مانند «الشیاطین» به صورت رسم الاملاء نوشته شده است اما در همان آیه، در کلمات «سلیمان، هاروت، ماروت، اشتراه» رسم الاملاء رعایت نشده بلکه به صورت رسم‌المصحف آمده است. *در آیه 69 سوره یوسف در کلمه «ءاوی» اولا رسم الاملاء رعایت نشده و ثانیا علامت مد روی «ی» ناخوانا نوشته شده که افراد عموما به اشتباه می‌افتند و به جای الف مدی که حرف مد است «ی» ناخوانا را می‌خوانند و مد می‌دهند. *کلمه جیء در آیه 69 سوره زمر از رسم المصحف دو وجهی است ولی در این قرآن مطابق وجه مشکل‌تر نوشته شده یعنی «جایء» در حالی که کلمه قبل از آن یعنی «کتاب» را رسم الاملائی نوشته‌اند. *کلمات «قواریرا، یتلوا، ثمودا و ساوریکم» در رسم الاملاء حتما باید به این صورت بیاید «قواریر، یتلو، ثمود، ساریکم»، در صورتی که همان رسم‌المصحف اعمال شده است. نتیجه حتی دریک صفحه از این قرآن که توسط سازمان دارالقرآن کریم کشور طراحی، نگارش و چاپ شده، نمی‌توان یافت که این گونه اشکالات در آن دیده نشود و به نظر می‌رسد اشاعه این قرآن به عنوان رسم الاملاء در این شمارگان در سراسر کشور و با این اشکالات فاحش و فراوان، آن هم توسط چنین مرکزشریفی که خود افتخار نظارت بر چاپ قرآن کریم را برعهده دارد، نیازمند تأمل و بازنگری جدی است. چند پیشنهاد در پایان ارائه می‌شود که اگر بنا باشد قرآنی مطابق با نیاز عمومی مردم کشور به زیور طبع و نشر درآید به نظر این حقیر باید مبتنی بر خط فارسی باشد. رسم‌الخط آموزشی که ساده‌ترین و نزدیک‌ترین رسم‌الخط به خط فارسی است باید دارای ویژگی‌های زیر باشد : 1- قانون‌مندی، یعنی دارای ویژگی‌هایی با بیشترین تعمیم و کمترین استثناء 2- اکتفا به علائم ملفوظ و ضروری و عدم استفاده از علائم زائد 3- استفاده از رسم‌الاملاء عربی در موارد اختلاف با رسم‌المصحف 4- عدم ترکیب و تداخل حروف 5- قرار داشتن حرکات و علائم در جای مناسب و عدم جابه‌جایی آنها 6- استفاده از ساده‌ترین و گویاترین شکل علائم ضروری مانند تنوین و اشباع در مواردی که این علائم به صورت‌های مختلفی نوشته می‌شوند. *رضا نباتی، کارشناس ارشد قرآن وزارت آموزش و پرورش |
