اخبار قرآنی (تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» بر اساس 18 دانش )

تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» بر اساس 18 دانش در نخستین جلد از «تفسیر فروغ»

«تفسیر فروغ» تفسیری بر پایه 28 دانش متداول روز است که با همکاری جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم و نظریه‌پردازی متخصصان هر فن، گامی نو به سوی ارائه مفاهیم جهان‌شمول قرآن برداشته است. حجت الاسلام‌والمسلمین «مهدی احدی» بنیانگذار مؤسسه تحقیقاتی جوادالائمه در معرفی و تشریح برنامه‌های این مرکز ضمن بیان مطلب فوق گفت: مرکز تحقیقاتی جواد الائمه در سال 74 تأسیس و شروع به فعالیت کرد. در تأسیس آن سه انگیزه وجود داشت که عبارتند از: 1. پاسخ به شبهات دینی نسل جوان در داخل و خارج کشور، اعم از دانشگاهی و غیردانشگاهی، به صورت تلفنی و نامه و اینترنت 2. احیای آثار و نوشته‌هایی که امروزه می‌توانند در جهت ارتقای افکار تبلیغی و فرهنگی علما و فضلا و طلاب مؤثر باشد؛ چرا که احساس می‌شود با اشتغال به تحصیل طلاب در مراکز غیر حوزوی و دانشجویان در دانشگاه‌ها، فرصت مطالعات غیر درسی از آنان گرفته شده و از حوزه جدا شده‌اند که این باعث بی‌اطلاعی آنان از آثار می‌شود و تلاش ما این است که نوشته‌ها و بحث‌های آماده، به آسانی و به روز در اختیار این عزیزان قرار گیرد. 3. انجام فعالیت‌های قرآنی، با این نگاه که قرآن کتابی جامع است و با توجه به بیان علامه طباطبایی که فقط به المیزان اکتفا نکنید؛ برای این که با پیشرفت علوم هر سال باید یک تفسیر نو نوشته شود. برای این منظور ما جمعی از متفکران و نویسندگان و اهل ذوق را گردهم آورده و ضمن آموزش، مفاهیم علمی قرآن را تولید خواهیم کرد. احدی در پاسخ به این سؤال که در راستای خدمت به قرآن چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ گفت: در اثر بالا بودن تعداد دانش‌ها و رشته‌های تحصیلی، دیدگاه‌ها و نگاه‌ها متفاوت شده است به طوری که اندیشمندان به دنبال خلق کتاب مقدسی هستند که پاسخگوی نیازهای‌شان باشد و بعضاً ناکافی بودن قرآن را در اذهان بی‌پیرایه جوانان القا می‌کنند ولی ما معتقدیم قرآن برای زمان خاصی نازل نشده است بلکه هم‌پای تحولات و خواسته‌های هر عصری، تازه‌هایی را ارائه می‌دهد و همه ساختمان وجودی از جهان حسی، طبیعی، عقلانی را هدایت کند و موازی با دانش‌های روز، انسان را سیراب می‌کند. در این بین با وجود چنین پیش زمینه‌ای ما قصد داریم قرآن را به 28 رشته علم تفسیر کنیم. وی در تشریح فعالیت‌های علمی این مرکز اضافه کرد: البته این نکته حائز اهمیت است که ما در صدد تطبیق قرآن بر تئوری‌های علمی و دانستنی‌های فلان دانشمند غربی یا اروپایی نیستیم، چرا که تئوری‌های علمی هر عصر و زمان، عوض می‌شود و مدت آن فرمول به پایان می‌رسد در حالی که قرآن قوانینی را مطرح می‌کند که هرگز قابل تغییر نیست و ما در اندیشه ارائه متون علمی در هر دانشی هستیم و مدعی تدوین برخی از مباحث علوم در بخش‌های مختلف از سوی علمای اسلام، می‌باشیم و دانش‌پژوهان را به تدبر در قرآن در راستای برداشت‌های صحیح علمی تشویق می‌کنیم. وی افزود: حاصل 11 سال کار ما هم اکنون در قالب جلد اول «تفسیر فروغ» منتشر شده است که ما در آن آیه شریفه «بسم الله الرحمن الرحیم» را به 18 رشته علمی تفسیر کرده‌ایم که الحمدلله استقبال گسترده‌ای هم از آن شده است چرا که این آیه، آیه‌ای است که در تمام سوره‌های قرآن، به جز سوره توبه تکرار شده است و این تکرار هم بی‌حکمت نیست و از یک روند علمی برخوردار است و خدا را شکر این روند علمی استخراج شد و پاسخ‌های مناسبی هم در قرآن گرفته شد. «تفسیر فروغ» نه تفسیر عقلی محض است و نه نقلی محض، بلکه انضمام عقل و نقل با شیوه تفسیر آیه به آیه است و از آنجا که در طول نزول قرآن تاکنون مفسران مشرب‌های مختلف کلامی، اعتقادی، فلسفی، علمی و ... داشته‌اند، ما از تمام این مشرب‌ها استفاده کرده‌ایم وی درباره روش تفسیری این اثر گفت: «تفسیر فروغ» نه تفسیر عقلی محض است و نه نقلی محض، بلکه انضمام عقل و نقل با شیوه تفسیر آیه به آیه است و از آنجا که در طول نزول قرآن تاکنون مفسران مشرب‌های مختلف کلامی، اعتقادی، فلسفی، علمی و ... داشته‌اند، ما از تمام این مشرب‌ها استفاده کرده و تفسیرهای آنان را نگاه می‌کنیم و با استفاده از تمام این مشرب‌ها پس از جمع‌بندی، نظرپردازی کرده و آن را ثبت می‌کنیم. در واقع تفسیر ما جمعی از گرایش‌های مختلف را در برمی‌گیرد. دکتر احدی در توضیح دانش‌هایی که در «تفسیر فروغ» از آ‌ن‌ها استفاده شده‌ است گفت: مباحث ما تقریباً در رابطه با همه دانش‌هایی است که امروزه در دانشگاه‌های دنیا مطرح است؛ مثل روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، علوم طبیعی، نجوم، تاریخ، جغرافیا، حکمت و فلسفه، ریاضیات، هنر، عرفان، اخلاق و ... یعنی به گونه‌ای نیست که فقط محدود به علوم متداول قرآنی و مذهبی باشد و توجه ما به این است که از جهات مختلف وارد بحث شویم. وی در ادامه درباره چگونگی تألیف تفسیر و شیوه کاربردی خود اظهار کرد: محققان پس از طبقه‌بندی به دو گروه تقسیم شده‌اند؛ گروهی با مطالعه در مقالاتی که در سراسر دنیا پخش می‌شود، از طریق سایت ها و مطالعه در تفاسیری که با گرایش‌ها و مشارب گوناگون نوشته شده‌اند، مطالب را استخراج و در فیش خاص خودش می‌نویسند و به گروه دوم که شورای پژوهشی‌ هستند، تحویل می‌دهند و بعد در جلساتی که همه روزه برگزار می‌شود مطرح شده و پس از ساعت‌ها بحث و بررسی با متخصصان همان رشته، در جمع آن شورا نظر نهایی ثبت می‌شود و چه بسا 500 فیش از محققان جمع شود ولی فقط به 100 فیش جواب مثبت داده شود و مصداق آن تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» است که بیش از هزار ساعت درباره آن تحقیق شده و در یک جلد در بیش از 400 صفحه منتشر شده است. در واقع تفسیر ما جمعی از گرایش‌های مختلف را در برمی‌گیرد. استاد سطوح عالی حوزه علمیه و دارنده مدرک دکترا در رشته روان‌شناسی در پاسخ به درجات و سطح علمی محققان این مرکز جهت انجام این طرح پژوهشی گفت: محققان عمدتاً از نظر علمی، 5 سال درس خارج فقه و اصول و فلسفه حوزه را گذرانده‌اند یعنی آن‌هایی ما نمی‌توانیم آن‌هایی را که فکر فلسفی ندارند به کار گیریم، و همچنین عده‌ای هستند که علاوه بر تحصیلات حوزوی، در رشته‌هایی که ما می‌خواهیم، از دانشگاه هم بهره‌مند شده‌اند و دارای مدرک کارشناسی ارشد و یا دکتری هستند، که از اطلاعات تخصصی این عده استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال در بحث فیزیک، طلبه‌ای داریم که در درس خارج حوزه مشغول است و در عین حال دکترای فیزیک هم دارد یعنی صرف طلبه بودن برای ما مطرح نیست. ضمن این‌که پس از استخراج مطالب، مواد علمی استخراج شده به مقام‌های علمی و تخصصی که در دسترس داریم، داده می‌شود و آن‌ها پس از کارشناسی، اگر نظر ما را تأیید کردند ثبت می‌کنیم و گرنه آن مطلب به عنوان قول احتمالی ثبت و ضبط می‌شود. الگوی ما در این کار «تفسیر القرآن الکریم» مرحوم آقا «سیدمصطفی خمینی» است که ایشان از 6 رشته علمی ادبیات، فقه، فلسفه، اصول، کلام و قرائات، در تفسیر خود استفاده کردند و سراغ علوم دانشگاهی نرفتند که ما محدوده این علم را در کار خود گسترش دادیم وی در پاسخ به این سؤال که از شیوه چه تفسیری در نگارش «تفسیر فروغ» پیروی شده‌ است؟ گفت: الگوی ما در این کار «تفسیر القرآن الکریم» مرحوم آقا «سیدمصطفی خمینی» است که ایشان از 6 رشته علمی ادبیات، فقه، فلسفه، اصول، کلام و قرائات، در تفسیر خود استفاده کردند و سراغ علوم دانشگاهی نرفتند که ما محدوده این علم را در کار خود گسترش دادیم و احساس مسئولیت کردیم که قرآن را طوری تفسیر کنیم که جوابگوی نسل جوان امروز خود باشیم و جامعه علمی خود را تا حد ممکن از معارف مختلف سیراب کنیم. احدی افزود: قصد ما تفسیر کل قرآن است و ما تاکنون تا تفسیر بیش از نصف قرآن پیش رفته‌ایم و در حال بازبینی آن هستیم که جلد اول آن سال پیش چاپ و دو بار تجدید چاپ شد و یکی دو ماه آینده جلد دوم آن از زیر چاپ خارج خواهد شد و تصمیم داریم اگر خدا بخواهد هر سال دو جلد آن را منتشر کنیم و تخمین می‌زنیم پروژه‌ای که پیش رو داریم تا بیست سال آینده به اتمام برسد. وی در پاسخ به این سؤال که آیا قصد دارید این اثر را به زبان‌های دیگر برگردانید و در سطح بین‌المللی گسترش دهید؟ گفت: هم اکنون شخصی به نام «مُحری» در کویت در حال ترجمه آن به زبان عربی است و یکی از طلبه‌های آمریکایی‌الاصل که قبلا در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل بوده و به زبان فارسی آشناست و اکنون در آمریکا است، از طریق سایت به ما پیشنهاد ترجمه به زبان انگلیسی را داده‌ است ولی اکنون دغدغه ترجمه آن را نداریم و سعی داریم حتی‌الامکان دانشگاه‌های داخل کشور را به طور کامل پوشش دهیم. مؤلف کتاب‌های «خزیمةالجواهر»، «آموختنی‌هایی از عاشورا»، «حماسه عاشورا» (در 3 مجلد)، «رمز اشک»، «هزار روضه از عاشورا»، «سیره ماه رمضان و روزه‌داران»، و ... در پاسخ به این سؤال که شما به جز «تفسیر فروغ» چه خدمات دیگری در زمینه قرآن انجام داده‌اید؟، گفت: اولین کار قرآنی ما قبل از «تفسیر فروغ»، تفسیر موضوعی قرآن بود که توانستیم موضوعاتی مثل ولایت، اخلاق، توازن عملی، تجلیات فطرت، ارتباطات، رفتار و سلوک خانواده و ... را از لابه‌لای آیات قرآن استخراج و طی چاپ‌های متعدد در اختیار عموم قرار دهیم. احدی در پایان اضافه کرد: از همه دانشمندان و همه آنان که قرآن را دوست دارند می‌خواهم ضمن مطالعه «تفسیر فروغ»، که بر پایه مبانی تخصصی است، نظرات خود را برای ما ارسال کنند، هدف ما خرید و فروش و تجارت با تفسیر نیست. بلکه هدف اطلاع‌رسانی به نسل جوان است؛ چرا که جوان امروز فکر می‌کند علم فقط در اروپا هست و بس، در حالی که چنین نیست و قرآن هرگز کهنه نمی‌شود بلکه با تمدن علم یقیناً درخشش و شکوفایی قرآن بیشتر خودش را نشان می‌دهد. علاقه‌مندان می‌توانند جهت آگاهی بیشتر به آدرس اینترنتی موسسه http://www.emamjavad.com مراجعه کنند و یا با تلفن [phone] تماس حاصل کنند.